انواع وسواس و اختلال مرتبط با آن را می‌شناسید؟ تعریف وسواس تکرار بدون اراده افکار ناخوشایند است. اگر چه فرد می‌فهمد این افکار نامناسب و غیر عادی‌اند، ولیکن قادر به دور کردن آنها نیست. وسواس تا اندازه‌ای در همه افراد وجود دارد و بصورت شک و تردید، عدم قدرت در تمرکز فکری، فراموشی و گاهی هم کم خوابی دیده می‌شود. وسواس یک ایده، فکر، تصور، احساس یا حرکت مکرر یا مضر است که با نوعى احساس اجبار و ناچارى ذهنى و علاقه به مقاومت در برابر آن همراه است. بیمار متوجه بیگانه بودن حادثه نسبت به شخصیت خود بوده و از غیر عادى و نابهنجار بودن رفتار خودآگاه است. روانشناسان وسواس را یکی از انواع اختلالات اضطرابی مى‌دانند که تعادل روانى و رفتارى را از بیمار سلب و او را در سازگارى با محیط دچار اشکال می‌سازد. به مرکز اردیبهشت تبریز برای مشاوره و اطلاع از سایر مطالب مراجعه نمایید.
برای دریافت مشاوره در زمینه تشخیص و درمان انواع اختلالات وسواس می توانید با مشاوران مرکز مشاوره و روانشناسی اردیبهشت تبریز با شماره 04133104634 تماس بگیرید.
انواع وسواس
از جمله انواع وسواس و اختلالات مرتبط می توان به موارد زیر اشاره داشت:
1- وسواس فکری عملی
در حالی که محتوای خاص و نشانه های وسواس فکری و وسواس های عملی در افراد متفاوت است، اما برخی از ابعاد نشانه در وسواس فکری یا عملی مشترک هستند، از جمله این ابعاد می توان به موارد زیر اشاره داشت:
نظافت – وسواس شستشو (وسواس های فکری آلودگی و وسواس های عملی نظافت).
تقارن (وسواس های فکری تقارن و وسواس های عملی تکرار کردن، منظم کردن و شمردن).
افکار ممنوعه یا تابو ( مثل وسواس های فکری پرخاشگری، جنسی و مذهبی و وسواس های عملی مربوطه).
صدمه و آسیب ( مثل ترس از صدمه زدن به خود یا دیگران و وسواس وارسی کردن مرتبط).
2- وسواس بدریخت انگاری بدن
با اشتغال ذهنی به یک یا چند نقص یا عیب خیالی در ظاهر بدن که برای دیگران قابل مشاهده نیستند یا جزئی بوده و با رفتارهای تکراری (مثل وارسی کردن در آینه، آرایش بیش از حد یا اطمینان خوهای) یا اعمال ذهنی (مثل مقایسه کردن ظهر خویش با دیگران) در پاسخ به نگرانی های ظاهر مشخص می شود. برای اطلاع از اختلال بدریخت انگاری بدن کلیک کنید.
3- وسواس احتکار
افراد مبتلا به اختلال احتکار به طور مداوم مشکل دور انداختن اموال یا دل کردن از آنها بدون در نظر گرفتن ارزش آنها را دارند. در نتیجه این افراد نیاز خیالی شدیدی در زمینه ذخیره کردن وسایل و ناراحتی زیاد از دور انداختن وسایل مشهود است.
این اختلال با جمع کردن طبیعی تفاوت دارد. برای مثال نشانه های اختلال ذخیره کردن به انباشته شدن تعداد زیادی اموال منجر می شود که به قدری مکان زندگی را پر می کند و به هم میریزد که از مصرف آنها به طور قابل ملاحظه ای چشم پوشی می شود.
4- اختلال مو کنی
با کندن عود کننده مو مشخص می شود که به از دست دادن مو و اقدامات مکرر برای کاهش ئادن یا متوقف کردن مو کندن منجر می شود. برای اطلاع بیشتر از اختلال موکنی کلیک کنید.
5- اختلال پوست کنی
با کندن عود کننده پوست مشخص می شود که به زخم های پوستی و اقدامات مکرر برای کاهش دادن یا متوقف کردن پوست کنی منجر می شود. برای اطلاع بیشتر از نشانه ها، علل و درمان وسواس پوست کنی کلیک کنید.
ویژگی ها و نشانه های بالینی وسواس
اولین و یکی از شایع ترین نشانه های وسواس که در میان عموم شناخته شده، حساسیت به آلودگی و به دنبال آن رفتارهای تمیزکاری است.
دومین الگوی شایع، وسواس تردید است که به دنبالش وسواس عملی به صورت وارسی روی می دهد.
سومین الگوی شایع اختلال وسواسی جبری آن است که فرد صرفا افکار وسواسی مزاحمی بدون هیچ گونه عمل وسواسی داشته باشد. چهارمین الگوی شایع این اختلال لزوم رعایت تقارن یا دقت است.
بیمار واقعا ساعت ها وقت لازم دارد تا یک وعده غذا بخورد یا صورتش را اصلاح کند.
علائم وسواسی-جبری، منافع ثانویه دارند. اعمال وسواسی یا برای کاهش رنج و عذاب و اضطراب است یا برای جلوگیری از یک واقعه ناگوار.
مشخصه کلیدی وسواس عملی این است که اضطراب همراه با وسواس فکری را کاهش می دهد.
ریشه و علل انواع وسواس
در مورد ریشه و سبب این بیمارى مطالب بسیارى ذکر شده است که اهم آن ها عبارتند از؛ وراثت، شخصیت زیر ساز یا الحاقى، وضع هوشى، عوامل اجتماعى، عوامل خانوادگى، تجارب زندگی، رقابت ها، موانع و… که ما در ذیل به برخی از آن اشاره مى کنیم.
1- وراثت
تحقیقات برخى از صاحب نظران در زمینه انواع وسواس و اختلال مرتبط با آن نشان داده است که حدود چهل درصد وسواسی ها این بیمارى را از والدین خود به ارث برده اند، اگرچه گروهى دیگر از محققان جنبه ارثى بودن آن را محتمل دانسته اند، انتقال زمینه هاى عصبى مى تواند ریشه و عاملى در این بیماری باشد.
2-تربیت افراد در دروان کودکی
در این مورد مباحثى قابل ذکرند که اهم آنها عبارتند از:
الف- دوران کودکى
پنجاه درصد وسواس هاى افراد در سنین جوانى و سایرین از دوران کودکى پایه گذارى شده و تاریخچه زندگى آنها حاکى از دوران کودکى ویژه اى است که در آن کشمکش ها، مقاومت ها و سرسختى هاى فوق العاده وجود داشته و کودک در برابر خواسته هاى بزرگتران تاب مقاومت نداشته است.
ب- شیوه تربیت در دوران کودکی
در پیدایش و گسترش وسواس براى شیوه تربیت والدین نقش فوق العاده اى را باید قائل شد. بررسی ها نشان مى دهد، مادران حساس و کمال جو به صورتى ناخودآگاه زمینه را براى وسواسى شدن فرزندان فراهم مى کنند و مخصوصا والدینى که رفتار طفل را بر اساس ضابطه خود، به صورت دقیق مى خواهند و انعطاف پذیرى کمترى دارند، در این رابطه مقصرند. تربیت خشک و مقرراتى در پیدایش و گسترش این بیمارى بسیار نقش دارد. نحوه از شیر گرفتن کودک بصورت ناگهانى، گسترش آموزش مربوط به نظافت و طهارت و کنترل کودک در رفتار مربوط به نظم و تربیت و دقت او هم در این امر مؤثر است.
ج- تحقیر کودک در دوران کودکی
عده اى از بیماران وسواسى کسانى هستند که، دائما این عبارت به گوششان خورده است که، آدم بى عرضه اى هستى، لیاقت ندارى، آدم نیستى، بدرد زندگى نمى خورى و … . به دلیل نداشتن لیاقت توسط والدین، مربیان، خواهران، و برادران ارشد سرکوفت شنیده و تنبیه شده اند. این گونه برخوردها بعدا زمینه را براى ناراحتى عصبى و یا وسواس آنها فراهم کرده است.
د- ناامنى ها مربوط به دوران کودک
پاره اى از تحقیقات نشان داده اند، برخى از آنها که دوران حیات کودکى آشفته اى داشته و با ترس و نا امنى همساز بوده اند، بعدها به چنین بیمارى دچار شده اند. آنها در مرحله کودکى وحشت از آن داشته اند که، نکند کار و رفتارشان مورد تایید والدین و مربیان قرار نگیرد. اینان در دوران کودکى براى راضى کردن مربیان خود مى کوشیدند و سعى داشته اند که دقتى افراطى درباره کارهاى خود روا دارند و در همه مسائل، با باریک بینى و موشکافى وارد شوند.
ز- منع های دوران کودکی
گاهى وسواس فردى بزرگسال، نشات گرفته از منع هاى شدید دوران کودکى و حتى نوجوانى و جوانى است. مته بر خشخاش گذاشتن والدین و مربیان، ایرادگیری هاى بسیار، توقعات فوق العاده از زیر دستان، اگر چه ممکن است کار را برطبق معیارهای بالا پدید آورد، ولی معلوم نیست عاقبت خوش و میمونى داشته باشد.
3-خانواده افراد وسواسى
اغلب وسواسى ها والدین لجوج داشته اند که در وظیفه خواهى از فرزندان سماجت بسیار نشان مى داده اند.
ایرادگیر و عیب جو بوده اند، اگر والدین مختصر لغزشى از فرزندان خود مى دیدند، آن را به رخ فرزندان مى کشیدند
خسیس و ممسک بوده اند، به طورى که کودک براى دستیابى به هدفى ناگزیر به شیوه اى اسرارآمیز بوده است
و بالاخره افرادى کم گذشت، والدین طعنه زن و ملامتگر بوده اند و کودک سعى مى کرده خود را در حضور آنها دائما جمع و جور کند، تا سرزنش نشود.
مشاوره و درمان روانی وسواس
در درمان غیردارویی انواع وسواس، از الگوهای مختلف برای کاهش این اختلال بهره می گیرند که به برخی از آنها به طور اجمال اشاره می کنیم، زیرا از این تکنیک ها متناسب با نوع و شدت و ضعف بیماری استفاده می شود:
شناخت درمانی، در این روش طی جلسات مکرر و متعدد، بینش بیمار درباره تعارض های درونی خود به کمک رواندرمانگر، تغییر می یابد.
رفتار درمانی، روش های متعدد و متنوعی است که، کارشناس مربوطه بیمار را به کارها و فعالیت هایی جهت کاهش سطح اضطراب و در نتیجه فکر یا عمل وسواس او وا میدارد.
گاهی نیز روانشناس با ایجاد ارتباط با خانواده بیمار، به کاهش ناهماهنگی های احتمالی در خانواده و تصحیح ارتباطات خانوادگی آنها می پردازد. مشاوره وسواس راحت ترین راه برای یافتن درمان مناسب است.
آشنایی با روشهای کلی درمان
ما در این قسمت به برخی از روش های کلی مبارزه و درمان وسواس اشاره می نماییم.
1-تقابل به ضد
برای کسانی که از آلودگی و نجاست هراس دارند و این هراس منشا اضطراب و وسواس در آنها شده است، آلوده سازی عمدی شخص توسط خود او یا دیگران، از راههای درمان و رفع حساسیت به این امر است، اگر این روش با تکرار تحمل شود، به طور قطع موثر خواهد بود.
2-فرمان ایست
در منابع علمی جدید، برای متوقف کردن افکار وسواسی، علاوه بر درمانهای دارویی و قبل از آن درمان ها، از روشهای خاصی استفاده می شود که مهمترین آنها روش توقیف فکر نام دارد. این روش بدین ترتیب است که از بیمار خواسته می شود که به طور عمد افکار وسواسی خود را آزاد بگذارد و در این بین ناگهان درمانگر با صدای بلند و بیزار کننده ، فریاد می زند: ایست !؟! به نظر می رسد این عمل جریان فکر وسواسی را متوقف می کند.
3-درمان دارویی
اگر رفتار و یا عمل وسواسى شدید شود، نیاز به متخصص روانى و درمانگرى است. بیماری وسواس چون دارای ریشه های هورمونی است و با فعالیت های هورمونی بدن نیز در ارتباط است، پزشکان با تجویز داروهایی سعی می نمایند فعالیت های هورمونی بدن را متعادل سازند و از این طریق کمک می کنند تا فرد بتواند راحت تر با این مشکل رو به رو شود و آن را از خویش براند. داروهای ضد اضطراب و ضد افسردگی از جمله داروهایی است که برای درمان استفاده می شوند.
برای دریافت مشاوره در زمینه تشخیص و درمان انواع اختلالات وسواس می توانید با مشاوران مرکز مشاوره و روانشناسی اردیبهشت تبریز با شماره 04133104634 تماس بگیرید.